Άνω άκρο και νευρολογικές παθήσεις
Το άνω άκρο αποτελεί συχνή επικέντρωση για την αποκατάσταση ενηλίκων ασθενών με παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, η πολλαπλή σκλήρυνση και οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Ειδικά στην περίπτωση του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει σημαντική δυσλειτουργία κατά τη χρήση του άνω άκρου σε καθημερινές δραστηριότητες. Με τον όρο άνω άκρο περιγράφεται η περιοχή του σώματος από τον ώμο έως τα δάκτυλα, ενώ η περιοχή του καρπού, των μετακαρπίων και των δακτύλων αναφέρεται ως άκρα χείρα.
Στο χώρο της κινητικής επανεκπαίδευσης ο φυσικοθεραπευτής και ο εργοθεραπευτής αποτελούν τις δύο κύριες ειδικότητες, σχετικά με την παροχή θεραπευτικών προγραμμάτων σε νευρολογικές παθήσεις με συμπτώματα άνω άκρου.
Η θεραπευτική προσέγγιση για την αποκατάσταση του άνω άκρου απαιτεί την αξιολόγηση και ανάλυση πολλών παραγόντων.
Πολλοί παράγοντες δεν αφορούν το άνω άκρο κάθε αυτό, παρόλα αυτά επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργία του. Για παράδειγμα, η όραση αποτελεί σημαντική παράμετρο, καθώς απαιτείται για να εντοπίσουμε αντικείμενα που θέλουμε να χειριστούμε, γύρω μας.
Η αίσθηση της αφής φαίνεται να διαδραματίζει ακόμα πιο σημαντικό ρόλο. Είναι κατανοητό πως ακόμα και στην έλλειψη όρασης, π.χ. σε ένα σκοτεινό περιβάλλον, το άνω άκρο διατηρεί τη δυνατότητα του να χειριστεί με αποτελεσματικότητα αντικείμενα.
Παράλληλα, μυς του ώμου και του άνω άκρου διέρχονται από άλλες περιοχές του σώματος όπως ο θώρακας, ο αυχένας ακόμα και η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Κατά αυτό τον τρόπο η μυϊκή ενδυνάμωση του άνω άκρου θα πρέπει να λογίζεται ως μία διαδικασία που εμπεριέχει την κατάλληλη στάση και σταθερότητα σε ολόκληρο το σώμα.
Άλλοι παράγοντες που αξιολογούνται κατά τη θεραπευτική διαδικασία σε νευρολογικές παθήσεις με συμπτώματα άνω άκρου είναι η αισθητικότητα της άκρας χείρας, η ελαστικότητα αρθρώσεων και μαλακών μορίων, οι πιθανοί ορθοπεδικοί περιορισμοί, τα πιθανά προβλήματα μνήμης ή συγκέντρωσης, η λήψη φαρμάκων, καθώς και η παρουσία άλλων παθήσεων που μπορούν να εμπλέκονται στη διαδικασία αποκατάστασης του ασθενή.
Μία βασική παράμετρος που καθορίζει το πρόγραμμα αποκατάστασης αποτελεί η κατάρτιση ενός κοινού στόχου από τον ασθενή και τον θεραπευτή. Μέσα από αυτή τη διαδικασία σχεδιάζεται και το αντίστοιχο πλάνο θεραπείας.
Η σύγχρονη διεθνής βιβλιογραφία προστάζει ότι η θεραπεία θα πρέπει να συγκλίνει στο λειτουργικό στόχο, που έχει τεθεί από τον ασθενή και το θεραπευτή.
Για παράδειγμα, αν ο ασθενής έχει θέσει ως στόχο να μπορεί να χρησιμοποιεί το προσβεβλημένο άνω άκρο του κατά την προετοιμασία του φαγητού στην κουζίνα, τότε η δραστηριοποίηση του άνω άκρου από την όρθια θέση αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Ενώ για ένα ασθενή με νευρολογικές παθήσεις με συμπτώματα άνω άκρου που ο κύριος στόχος του είναι να μπορεί να γυρίζει πιο εύκολα στο πλάι όταν είναι ξαπλωμένος, χωρίς να τον δυσκολεύει ή ακόμα και να του προκαλεί πόνο το προσβεβλημένο άνω άκρο, ο σχεδιασμός δραστηριοτήτων σε θέση κατάκλισης είναι αναγκαία.
Βέβαια και στις δύο περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί να πραγματοποιήσει θεραπευτικές δραστηριότητες σε διάφορες θέσεις, όπως ύπτια, πρηνή, καθιστή και όρθια.
Αυτή η διαδικασία, εκτός των άλλων, δίνει τη δυνατότητα στον ασθενή να μάθει να χρησιμοποιεί το άνω άκρο με ένα πιο αποτελεσματικό τρόπο σε περισσότερες καταστάσεις μέσα στην καθημερινότητα του.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί πως η λειτουργική χρήση του άνω άκρου σε καθημερινές δραστηριότητες μπορεί να διευκολυνθεί σε σημαντικό βαθμό από την κατάλληλη τροποποίηση του περιβάλλοντος.
Αυτή είναι μία διαδικασία η οποία κατευθύνεται από ένα εξειδικευμένο εργοθεραπευτή.
Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να επιτύχει να χρησιμοποιεί το άνω άκρο του κατά τη διάρκεια του γεύματος με τη χρήση ενός τροποποιημένου κουταλιού.
Το ίδιο μπορεί να ισχύσει και για τροποποιήσεις του ευρύτερου περιβάλλοντος, όπως το ύψος του πάγκου της κουζίνας.
Κυπριώτης Kώστας
Φυσικοθεραπευτής MSc, IMTT Instructor, IBITA IC.