Ο πονοκέφαλος αποτελεί μία πολύ συχνή κλινική κατάσταση κατά την οποία ο ασθενής θα αναζητήσει ιατρική συμβουλή.
Στην πραγματικότητα η Διεθνής Κοινότητα Κεφαλαλγίας (International Headache Society) κατατάσσει τους πονοκεφάλους σε 14 κύριες κατηγορίες. Ενδεικτικά, μία κατηγορία πονοκεφάλου, η ημικρανία, αναφέρεται ως η 3η συχνότερη διαταραχή και η 7η αιτία αναπηρίας παγκοσμίως. Αντίστοιχα, μέχρι και το 78% του πληθυσμού μπορεί να βιώσει ένα πονοκέφαλο «τύπου τάσης» σε κάποια χρονική στιγμή ή επαναλαμβανόμενα. Οπότε γίνεται κατανοητό πως ο πονοκέφαλος αφορά μια γενική διάγνωση, με υψηλή συχνότητα εμφάνισης στο γενικό πληθυσμό. Παράλληλα, οι διαφορετικές μορφές πονοκεφάλου συχνά χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης, μέσα από εξειδικευμένες παρεμβάσεις ιατρών και συχνά φυσικοθεραπευτών.
Τα τελευταία χρόνια έρευνες προσπαθούν να αποσαφηνίσουν τα αίτια των πονοκεφάλων. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν πως ο πονοκέφαλος συνδυάζεται με «πιασμένους», «σφιγμένους» ή επώδυνους μυς στην περιοχή του κρανίου, του αυχένα καθώς και της πλάτης. Παράλληλα, ένα ποσοστό ασθενών αναφέρει μερική ανακούφιση μέσα από τοπικές μαλάξεις μυών ή μετά από ζεστά ντους. Στην πραγματικότητα, πρώιμες έρευνες στα μέσα του προηγούμενου αιώνα παρουσίασαν αναπαραγωγή συμπτωμάτων στην περιοχή της κεφαλής, μέσω πίεσης σε μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης, τα επικαλούμενα και ως trigger points. Η κλινική εφαρμογή που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια παρουσίασε θετικά αποτελέσματα ειδικά για τους πονοκεφάλους τύπου τάσης, καθώς και για τους πονοκεφάλους που οφείλονται σε αυχενική δυσλειτουργία.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο πονοκέφαλος τύπου τάσης είναι αρκετά συχνός και χαρακτηρίζεται από αυξημένη περικρανιακή ευαισθησία και τάση. Στον πονοκέφαλο τύπου τάσης παρατηρείται πως η ψηλάφηση επώδυνων μυοπεριτονιακών σημείων πυροδότησης μπορεί να αναπαράγει ή και να εντείνει τα συμπτώματα του ασθενή. Ενδιαφέρον έχει πως τα συμπτώματα αυτά δεν αναπαράγονται μόνο κατά την ψηλάφηση κρανιακών μυών, όπως ο μετωποϊνιακός μυς, αλλά και μασητήριων μυών, όπως ο κροταφίτης ή ο μασητήρας, καθώς και μυών της αυχενικής και θωρακικής περιοχής όπως οι σπληνοειδείς, ο στερνοκλειδομαστοειδής και ο τραπεζοειδής.
Σύγχρονες κλινικές δοκιμές είναι στη διαδικασία αποσαφήνισης της αποτελεσματικότητας θεραπειών που στοχεύουν σε μυϊκές ομάδες που αναπαράγουν συμπτώματα στον πονοκέφαλο τύπου τάσης, όπως η θεραπεία επώδυνων σημείων πυροδότησης μέσω δια χειρός τεχνικών, εφαρμογής βελόνας με ή χωρίς την έγχυση ουσιών, όπως η αλλαντική τοξίνη .
Στον τομέα της φυσιοθεραπευτικής προσέγγισης, η κλινική εμπειρία καταδεικνύει πως τεχνικές αντιμετώπισης μυοπεριτονιακών σημείων πυροδότησης των εμπλεκόμενων μυών μπορεί να αποτελεί τμήμα μίας αποτελεσματικής θεραπευτικής παρέμβασης σε ασθενείς με πονοκέφαλο τύπου τάσης. Παράλληλα, σημαντική κλινική παράμετρο συνιστά η διερεύνηση παραγόντων που ενδεχομένως επιβαρύνουν τους εν λόγω μυς, όπως η «κακή στάση» ιδίως κατά την εργασία, οι φτωχές εργονομικές συνθήκες καθημερινών δραστηριοτήτων, όπως το διάβασμα και η οδήγηση, καθώς και η επιλογή μαξιλαριού κατά τον ύπνο. Η ενδελεχής και αποτελεσματική διεύρυνση αυτών των παραγόντων μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό εκλυτικών παραγόντων του πονοκεφάλου και φυσικά θα οδηγήσει στην παροχή κατάλληλων εργονομικών συμβουλών, καθώς και στον καταρτισμό κατάλληλων δραστηριοτήτων θεραπευτικής άσκησης.
Παράλληλα, οι μυοπεριτονιακές δομές μπορεί να εμπλέκονται και σε άλλη μία κατηγορία πονοκεφάλων, αυτών που οφείλονται σε αυχενική δυσλειτουργία. Βέβαια σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να γίνεται μία πλήρης διερεύνηση της αυχενικής δυσλειτουργίας, όχι μόνο σε σχέση με τις μυοπεριτονιακές δομές, αλλά και σε σχέση με την ακεραιότητα και την λειτουργία αυχενικών αρθρικών, αγγειακών και νευρικών δομών. Μέσα από αυτή τη διερεύνηση σχεδιάζεται η θεραπευτική προσέγγιση, που έχει ως στόχο την εξομάλυνση της λειτουργίας της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Δεδομένου ότι σε αυτήν την κλινική περίπτωση ο πονοκέφαλος σχετίζεται με αυχενική δυσλειτουργία, η εξομάλυνση των δυσλειτουργιών του αυχένα αναμένεται να βελτιώσει την ένταση και τη συχνότητα των πονοκεφάλων. Παράλληλα, όπως και σε ένα πονοκέφαλο τύπου τάσης, η θεραπεία θα πρέπει να συνδυάζεται με κατάλληλες θεραπευτικές ασκήσεις καθώς και εργονομικές συμβουλές, ώστε να αποφεύγεται η περαιτέρω καταπόνηση και να μειώνεται κατά αυτό τον τρόπο η πιθανότητα μίας μελλοντικής υποτροπής των συμπτωμάτων.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί πως η δυσλειτουργία σωματικών ιστών αρθρικών, μυοπεριτονιακών ή νευρικών δεν αποτελεί το μοναδικό παράγοντα έκλυσης πονοκεφάλων τύπου τάσης ή αυχενικής δυσλειτουργίας. Ειδικά σε περιπτώσεις χρονιότητας, οι μηχανισμοί ευαισθητοποίησης του νευρικού συστήματος φαίνεται να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, απαιτώντας ακόμα περισσότερο πολύπλευρη και διεπιστημονική φροντίδα.
Κυπριώτης Kώστας
Φυσικοθεραπευτής MSc, IMTT Instructor, IBITA instructor